ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 4، تیر 1401 ، شماره پی در پی 74

بررسی موقعیت «روایت شنو» در آثار جلال آل احمد

صفحه (263 - 277)
فرهاد درودگریان (نویسنده مسئول)، مریم ترابی گودرزی
تاریخ دریافت مقاله : خرداد 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : شهریور 1400

چکیده

زمینه و هدف: نقش روایت شنو در آفرینش داستان، چنان اساسی است که نبودش مساوی با مرگ جهان داستانی است. در کنار صدای غالب راوی، صدای دیگری که به گوش مخاطب میرسد، صدای روایت شنو است. روایت شنو به چند شکل خودنمایی میکند و یکی از چهار نقش اصلی در روایت (نویسندۀ واقعی، خوانندۀ واقعی، راوی و روایت شنو) است؛ ازاین‌رو آگاهی از آن میتواند به شناخت ویژگیهای متن روایی منجر شود. پژوهش حاضر با نگاهی متمرکز به نظر روایت‌شناسی به تحلیل روایت شنو با استفاده از آثار نویسندۀ مطرح ایران، جلال آل احمد، برآمده است.

روش مطالعه: این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی صورت گرفته است.

یافته ها: روایت شنو در آثار آل احمد درون داستانی است. در فضای داستانی این نویسنده، روایت شنو هم نقش راوی را برعهده دارد و هم روایت شنو بطور غیرمستقیم و با طرح پرسش و شبه پرسش مورد خطاب راوی قرار گرفته است و در بخشهایی از آثار این نویسنده راوی بر افکار و ذهنیات روایت شنو تسلط یافته است.

نتیجه گیری: در مجموعۀ داستانهای مورد بررسی، شاهد روایت شنوِ درون داستانی هستیم. راوی برای روایت داستانهایش در بخشهای زیادی از داستان، روایت شنو را بعنوان شخصیت انتخاب میکند و او را در موقعیتها و مواجه با حوادث و رویدادهایی که برای یک شخصیت پیش می‌آید، قرار میدهد.

کلمات کلیدی
روایت‌شناسی , روایت‌شنو , متن روایی , راوی , جلال آل احمد

• بررسی جایگاه و نقش جلال آل احمد در داستان‌نویسی معاصر ایران، بیاتی اشکفتکی، صفیه (1393)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شهرکرد. بررسی نظریه‌های روایت در آثار جلال آل احمد، باقری، معصومه، (1396)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، مرکز آموزشهای نیمه‌حضوری، دانشگاه ارومیه. درآمدی به روایت‌شناسی، بارت، رولان، تودوروف، تزوتان و پرینس، جرالد، (1397)، ترجمۀ هوشنگ رهنما، تهران: هرمس. راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، سلدن، رامان و دیویدوسون، پیتر، (1384)، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: طرح نو. رساله‌ای در باب گونه‌شناسی روایت (زاویۀ دید)، لینت ولت، ژپ، (1390)، ترجمۀ علی عباسی و نصرت حجازی، تهران: علمی و فرهنگی. روایت داستانی: بوطیقای معاصر، ریمون-کنان، شلومیت، (1387)، ترجمۀ ابوالفضل حری، تهران: نیلوفر. روایت‌شناسی (شکل و کارکرد روایت)، پرینس، جرالد، (1395)، ترجمۀ محمدشهبا، چاپ دوم، تهران: مینوی خرد. روایت‌شناسی داستانهای مثنوی، بامشکی، سمیرا، (1393)، تهران: هرمس. زن زیادی، آل احمد، جلال، (1395)، چاپ هفتم، تهران: مجید. سواد روایت، ابوت، اچ، پورتر، (1397)، چاپ دوم، ترجمۀ رؤیا پورآذر و نیما اشرفی، تهران: فردا. فرهنگ توصیفی اصطلاحات روایت ‌شناسی، محمدی فشارکی، محسن و خدادادی، فضل اله، (1397)، تهران: سورۀ مهر. مقدمه‌ای بر روایت در ادبیات و سینما، لوته، یاکوب، (1388)، ترجمۀ امید نیکفرجام، تهران: مینوی خرد. نون والقلم، آل احمد، جلال، (1396)، چاپ هفتم، تهران: مجید.